-
ဒုကၡအလွသစၥာ
Punjabျပည္နယ္ Chandigarhၿမိဳ႕ Government Museum and Art Galleryထဲမွာ ခင္းက်င္းျပသထားတဲ့ Gandhara Sculpture ေတြဟာ ဘီစီ၁ရာစုကေန ေအဒီ၃ရာစုအတြင္းက ထုဆစ္ခဲ့တဲ့ ေ႐ွးေဟာင္းေက်ာက္ဆစ္႐ုပ္တုေတြလို႔ ဆိုတယ္။ ၁၉၄၇ခုႏွစ္ India partitionမွာ Lahoreျပတိုက္ကေန ေဝစုအျဖစ္ ရယူခဲ့လို႔သာ Chandigarhျပတိုက္ထဲမွာ ေရာက္ေနတာ။ Indiaမွာ Calcuttaျပတိုက္ၿပီးရင္ Chandigarhျပတိိုက္ထဲမွာ ႐ွိတဲ့ Gandhara Sculptureေတြဟာ ဒုတိယအမ်ားဆံုးလို႔ဆိုတယ္။ ဒီဂႏၶာရေက်ာက္ဆစ္႐ုပ္တုေတြနဲ႔ နီးနီးနားနား ႐ွိေနတာဟာ တကယ့္ကို ကံေကာင္းတာပါပဲ။ Chandigarhမွာ ေနခိုက္ ၅ႏွစ္ေက်ာ္ ၆ႏွစ္အတြင္းမွွာ မွတ္မွတ္ရရ ၃ႀကိမ္ေတာ့ ေရာက္ခဲ့တယ္။ Panjabတကၠသိုလ္နဲ႔ ၃ကီလိုမီတာေလာက္ပဲ ေဝးေပမယ့္ အေၾကာင္းညီၫြတ္မွပဲ သြားျဖစ္ခဲ့တယ္။ ခင္းက်င္းျပသထားတဲ့ ဂႏၶာရလက္ရာေက်ာက္ဆစ္႐ုပ္တု ၆၀၀ေက်ာ္ထဲမွာ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ေတြ ေဗာဓိသတၱ႐ုပ္ပြားေတာ္ေတြ ေဒဝတာ႐ုပ္တုေတြ အ႐ြယ္စံု ေတြ႕ရတယ္။ ဗုဒၶျဖစ္စဥ္ေတြကို ေဖာ္ျပထားတဲ့ ေက်ာက္ထြင္းဗုဒၶဝင္ေတြကိုလဲ ေတြ႕ရတယ္။ ထူးထူးျခားျခား ဂႏၶာရမွာ စတင္ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ေတြၾကားမွာ ေမြးဖြားျခင္းနဲ႔ မိခင္ကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာ ၃ခုကို ေတြ႕ရတယ္။ “ဇာတိပိ ဒုကၡာ”နဲ႔ “ခီဏာ ဇာတိ”တို႔ရဲ႕ အကြာအဟကို ကိုယ္တိုင္ သိျမင္ၿပီး သူတပါးတို႔ကို သိျမင္ေစႏိုင္မယ့္ သားတစ္ဦးကို ေမြးဖြားေပးခဲ့တဲ့ မိခင္ရဲ႕ ပံုရိပ္ဟာ လူသားအားလံုးအတြက္ အႏိႈင္းမဲ့တဲ့ စံအေနနဲ႔ ထာဝရ တည္႐ွိေနဦးမွာပါ…။ (၁) သိဒၶတၳ ေမြးဖြားျခင္း (ေအဒီ ၃ရာစုလက္ရာ) (၂) သိဒၶတၳ ေမြးဖြားျခင္း (ေအဒီ ၂ရာစုလက္ရာ) (၃) သိဒၶတၳေမြးဖြားျခင္း (ေအဒီ ၂ရာစုေႏွာင္းပိုင္းလက္ရာ)
-
ဘဝ, ဓမ္မနဲ့ Transformer
Chandigarhက ၿမိဳ႕သစ္။ ရာစုႏွစ္နဲ႔ ခ်ီေနတဲ့ ေ႐ွးေဟာင္းပစၥည္းေတြ ၾကည့္ခ်င္ရင္ Government Museum and Arts Galleryကို သြားရတယ္။ ျပတိုက္ထဲမွာ အႀကိဳက္ႏွစ္သက္ဆံုး ျပခန္းက Gandāra Sculptureျပခန္းပါ။ Punjabျပည္နယ္ရဲ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ Lahoreက Pakistanထဲ ပါသြားေတာ့ Lahoreျပတိုက္ထဲက Gandāra Artေတြကို Chandigarျပတိုက္အတြက္ တစ္ဝက္ခြဲၿပီး ယူထားတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ကံေကာင္းတာပါပဲ။ Chandigarhမွာ ေနရင္းနဲ႔ ဗုဒၶဝင္ဆိုင္ရာ Gandāra Sculptureေတြကို ေလ့လာဖူးေမွ်ာ္ခြင့္ရတာ။ ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသနဆိုင္ရာ ကၽြမ္းက်င္သူေတြအတြက္ေရာ ဗုဒၶဝင္ဆိုင္ရာလက္မႈအႏုပညာကို တန္ဖိုးထားသူေတြ အတြက္ေရာ Gandāra Sculptureေတြဟာ အလြန္ အေရးပါတယ္လို႔ ဆိုၾကတယ္။ ကိုယ့္အတြက္ေတာ့ ျပခန္းထဲမွွာ ၿငိမ္းေအးစြာ စံပါယ္ေနၾကတဲ့ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ေတြကို ဖူးျမင္ရတာ “ေယာ မံ ပႆတိ၊ ေသာ ဓမၼံ ပႆတိ”ဆိုတဲ့ ေဒသနာကို ဒိ႒ဓမၼႀကံဳေတြ႕နားလည္မိသလိုလို ခံစားမိတယ္။ ဒီေန႕ ျပတိုက္ထဲမွာ ႐ိုက္ထားတဲ့ ပံုေတြ ျပန္ၾကည့္ရင္း ဝါဆိုလျပည့္ေန႔အတြက္ အမွတ္တယျဖစ္စရာေတြ ျပန္ေတြ႕တယ္။ Gandāraလက္ရာ တရားဦးဓမၼစက္ ေဟာႁမြက္ေနတဲ့ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြားေတာ္ပံုေတြပါ။ A.D. ၂ရာစုနဲ႔ ၃ရာစုက Gandāraေဒသမွာ ဓမၼစက္ေတြ လည္ေနခဲ့တယ္ဆိုတာကို မွတ္တမ္းမွတ္ရာအေနနဲ႔ ဓမၼစကၠမုျဒာ ဗုဒၶဆင္းတုေတာ္ေတြက အခိုင္အမာ သက္ေသျပေနၾကတယ္။ ဝဓာယ ဘဝစကၠႆ၊ ဝ႗ဒုကၡာဝစာရိေနာ။ ဝေတၱသိ ပဝရံ စကၠံ၊ ဝရညဴ ဘဝပါရဂူ။ ၀ဋ္ဆင္းရဲခံစားေနရသူတို႔အတြက္ သံသရာစက္ရဟတ္ကို ခ်ိဳးျဖတ္ဖို႔ရာ ဘ၀ပါရဂူျဖစ္ေတာ္မူေသာ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဓမၼစၾကာကို လွည့္ေတာ္မူခဲ့ေလၿပီ။ ဘဝနဲ႔ စက္။ ဓမၼနဲ႔ စက္။ အလကၤာေျမာက္တဲ့ အသံုးအႏႈံးေတြ။ ဒုကၡ + ဒုကၡသမုဒယခရီးစဥ္လား။ ဒုကၡနိေရာဓ +…
-
ဇမ္ဗုဒီပါ, ယမုနာနှင့် အသောကခြေရာများ (၃)
ပဗၺေတယ်ာ.ယံ နဒီ၊ သီေတာဒကာ နီေလာဒကာ၊ ဂစၧ၊ ပဝိသ၊ ႏွာယ၊ ေခဒံ ဝိေနာေဒတံု မလံ ဝိေသာေဒတံု၊ ေတာင္က်ျမစ္ ေအးျမျမ… ျပာလြလြ… သြား… ဝင္… ခ်ိဳး… အႏြမ္းေျပ… အညစ္ေျပ…. Doonေတာင္ၾကား႐ွိ လမ္းကေလးသည္ ျဖဴးေနသည္။ စိမ္းလို႔ စိုလို႔႔ပင္။ လမ္းတဖက္တခ်က္တြင္ ေတာင္႐ိုးေၾကာကို ေကာင္းစြာ ျမင္ရသည္။ ေတာင္ခါးပန္းတြင္ ေလွခါးထစ္ လယ္ကြက္မ်ား၊ အေျခပိုင္းတြင္ လယ္ကြင္းမ်ားကို ေတြ႕ရသည္။ လမ္းေၾကာအတိုင္း Kata Pathar႐ြာသို႔ တက္သြားသည္။ ဟိမဝႏၲာေတာင္တန္းေပၚ႐ွိ Yamunotriမွ ျမစ္ဖ်ားခံ၍ စီးဆင္းလာေသာ ယမုနာျမစ္သည္ Uttarakhandျပည္နယ္ Doonေတာင္ၾကားထဲ႐ွိ Kata Pathar႐ြာတြင္ ေျမျပန္႔ပိုင္းကို စတင္၍ ေရာက္႐ွိသည္ဟု ဆိုၾကသည္။ Kata Patharသည္ ေတာင္႐ိုးေလးေပၚတြင္ ႐ွိသည္။ ယမုနာျမစ္ေၾကာင္းကို ေတာင္႐ိုးေပၚမွ လွမ္းျမင္ေနရသည္။ ျမစ္ကမ္းနားေရာက္ေအာင္ အေတာ္ ဆင္းရေသးသည္။ စာသင္ေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္းအတြင္းမွွ ျဖတ္ဆင္းလာၿပီး လယ္ကြင္းမ်ားကို ျဖတ္ရသည္။ ရာသီကား ေဆာင္းဦးေပါက္ျဖစ္၍ ေကာက္ရိတ္ၿပီးခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ကမ္းပါးရံေပၚမွ တသြင္သြင္စီးေနေသာ ျမစ္ကို ေတြ႕ရသည္။ ႐ြာသားမ်ား ေရလမ္းေၾကာင္းကို ႐ြာဘက္သုိ႔ စီးေစရန္ ျပင္ေနၾကသည္။ ေႏြဦးရာသီ ေရသြင္းစိုက္ပ်ိဳးေရးအတြက္ျဖစ္မည္။ ကမ္းပါးယံနား႐ွိ ေတာလမ္းေလးအတိုင္း ဆက္ဆင္းရာ ျမစ္ကမ္းနံေဘးေရာက္သည္။ ယမုနာျမစ္ေရသည္ မယံုႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ျပာလဲ့ၿပီး ၾကည္လင္ေနသည္။ ကမ္းပါးႏွစ္ဘက္တြင္ ေက်ာက္တံုးႀကီးငယ္တို႔သာ ေတြ႕ရသည္။ ေတာင္႐ိုးမ်ားက ယမုနာျမစ္ကို ကာရံထားၾကသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္သည္ ၿငိမ္သက္ေနသည္။ ေရစီးသံကိုသာ ၾကားရသည္။ ျမစ္ကမ္းအထိ သြားၿပီး တသြင္သြင္စီးေနသည့္ ေရစီးကို တို႔ထိၾကည့္မိသည္။ စိမ့္စိမ့္ေလး ေအးျမေနသည္။ ဤမွ်ေလာက္ သန္႔စင္ၾကည္လင္ေနသည့္ ျမစ္ထဲတြင္မွ ေရခ်ိဳးမဆင္းလိုက္ရလွ်င္ လူမိုက္ျဖစ္သြားႏိုင္သည္။…
-
ဇမ္ဗုဒီပါ, ယမုနာနှင့် အသောကခြေရာများ (၂)
ဝိဝရ ဒြါရံ။ ဥဇု ဝတ မေဂၢါ ပဋိပႏၷကႆ။ ဂစၧ ပဒါႏုပဒံ အႏုဗႏၶိတြာ။ တံခါး ဖြင့္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္သူအတြက္ လမ္းေျဖာင့္ဆဲ။ ေျခရာေကာက္ရင္း သြားေပါ့။ Dehradunသို႔ သြားရန္ အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္လာပံုက ဆန္းသည္။ Indian Society for Buddhist Studies၏ ၁၂ႀကိမ္ေျမာက္ ႏွစ္ပတ္လည္ Conferenceကို တက္ေရာက္၍ စာတမ္းဖတ္ရန္ စိတ္ကူး႐ွိခဲ့သည္။ မူလက ထိုပြဲကို Uttarakhandျပည္နယ္၊ Haridwarၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပရန္ စီစဥ္ထားသည္။ Haridwarၿမိဳ႕သုိ႔ ေရာက္ဖူးၿပီးျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သြားလိုသည့္ ဆႏၵမွာ အနည္းငယ္သာ ႐ွိခဲ့သည္။ မည့္သည့္အေၾကာင္းေၾကာင့္မွန္းမသိ။ Conferenceက်င္းပမည့္ ေနရာကို ထိုၿမိဳ႕မွ ကီလိုမီတာ၅၀ခန္႔ေဝးေသာ Dehradunၿမိဳ႕သို႔ ေျပာင္းလဲလိုက္ေၾကာင္းကို ဖိတ္ၾကားစာ ပို႔လာသည့္အခါမွ သိလိုက္ရသည္။ အတိုင္းမသိ ေပ်ာ္႐ႊင္မိသည္။ အမွန္တကယ္ ေရာက္လိုသည့္ ေနရာကား Dehradunပင္။ ဟိမဝႏၲာေတာင္ေျခ Doonေတာင္ၾကား႐ွိ ပင္လယ္ေရျပင္အထက္ ေပ၂၂၀၀ခန္႔တြင္ တည္႐ွိေသာ ထိုၿမိဳ႕ႏွင့္ မလွမ္းမကမ္းတြင္ အေသာကေက်ာက္စာႀကီး ႐ွိေနသည္ကို သိထားေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုေက်ာက္စာႀကီးသုိ႔ ခရီးစဥ္အိပ္မက္ကား အေကာင္အထည္ ေပၚခဲ့ေလၿပီ။ Dehradun႐ွိ Doonတကၠသိုလ္သည္ ႏိုဝင္ဘာေဆာင္းဦးတြင္ ေအးျမလွပ၍ ေနခ်င့္စဖြယ္ျဖစ္သည္။ တည္ေထာင္သည္မွွာ မၾကာေသးသည့္အတြက္ ေဆာက္လုပ္ဆဲလုပ္ငန္းမ်ားကို ေတြ႕ေနရသည္။ မနက္ေစာေစာ ေက်ာင္းဝင္းအတြင္း လမ္းေလွ်ာက္ရသည္မွာ အရသာ႐ွိလွသည္။ ေနအထြက္ႏွင့္ ပင္မေက်ာင္းေဆာင္ႀကီးကို ျမင္ရသည္မွာလည္း ခမ္းနားလွသည္။ ထိုအေဆာက္အဦထဲတြင္ Conferenceက်င္းပသည္။ Conferenceတြင္ အေသာကေက်ာက္စာသင္ခန္းစာမ်ားကို ပုိ႔ခ်ေပးခဲ့သည့္ Delhiတကၠသိုလ္မွ ဆရာႏွင့္လည္း ဆံုျဖစ္၍ Kalsiေက်ာက္စာႀကီးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေမးျမန္းစံုစမ္းျဖစ္သည္။ ကံေကာင္းျခင္းလက္ေဆာင္ပင္။ မိတ္ေဟာင္းေဆြေဟာင္းမ်ားႏွင့္လည္း ေတြ႕ရသည္။ Indian Society for Buddhist Studiesကို စတင္…
-
အမိုက်လမ်း
အႏၶႆ မေဂၢါ အႏၶကာေရာ။ ကန္းမျမင္ လမ္းမျမင္။
-
အမိ…ရေ
စိရံ ဇီဝတု ယမုနာ၊ မဟာမာတာ အနာဝိလာ ။ နေမာ ေတ ဇီဝါပါဒက၊ နေမာ ေတ သီတလံ ဒဒ။ အမိ ယမုနာ အသက္႐ွည္ၾကာ စင္ၾကယ္ပါေစ ။ အသက္ေမြးတတ္သူ အေအးေပးတတ္သူ သင့္အား ဦးညႊတ္ပါ၏ ။ . ယမုနာကယ္ဆယ္ေရး
-
ဇမၺဳဒီပါ, ယမုနာႏွင့္ အေသာကေျခရာမ်ား (၁)
Indiaႏိုင္ငံ Uttarakhandျပည္နယ္ Lower Himalayaေတာင္တန္း ပင္လယ္ေရျပင္အထက္ ေပ၂၁၀၀၀ခန္႔ အျမင့္႐ွိ Yamunotriေရခဲျမစ္မွ စတင္ျမစ္ဖ်ားခံ၍ စီးဆင္းလာေသာ ယမုနာျမစ္သည္ Uttar Pradeshျပည္နယ္ Allahabadၿမိဳ႕တြင္ ဂဂၤါျမစ္ထဲသို႔ စီးဝင္သြားသည္။ ကီလိုမီတာ ၁၄၀၀ခန္႔ ႐ွည္လ်ားသည့္ ယမုနာျမစ္သည္ Indiaႏိုင္ငံ၏ ေ႐ွးေဟာင္း ေခတ္သစ္သမိုင္းတို႔ကို သယ္ေဆာင္စီးေမွ်ာလ်က္႐ွိသည္မွာ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ႐ွိေနၿပီ။ ယမုနာျမစ္တစ္ေၾကာႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ Indiaႏိုင္ငံ၏ သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားထဲမွ ရာဇဝင္တြင္ အထင္ကရ ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္သည့္ အေသာကႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို အထူးျပဳ၍ ေျပာလိုသည္။ စာေပက်မ္းဂန္ထဲမွွ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသနဆိုင္ရာ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိခ်က္မ်ားသည္ အေသာကမင္း၏ စံတင္ေလာက္ေသာ ခမ္းနားႀကီးၾကယ္မႈကို အေထာက္အပံ့ျပဳေနကို ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။ ထိုတြင္ ေ႐ွးေဟာင္းအေထာက္အထား ခိုင္လံုစြာ ျပႏိုင္သည့္ အေသာကေက်ာက္စာမ်ားသည္ အေသာကသုေတသီတို႔အတြက္ အလြန္ အေရးပါသည့္ မွတ္တမ္းမ်ား ျဖစ္ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ B.C. ၃ရာစု ေမာရိမင္းႏြယ္ အေသာကမင္း စုိးစံစဥ္ ဇမၺဴဒိပ္၌ ေရးထိုးထားခဲ့ေသာ ေက်ာက္စာမ်ားကို A.D. ၁၈ရာစုေႏွာင္းပိုင္းတြင္ စတင္ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိခဲ့ၾကၿပီး ထိုအခ်ိန္မွ စ၍ အေသာကေလ့လာေရးဆိုင္ရာ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ၂၁ရာစုတိုင္ အဆက္မျပတ္ ေဆာင္႐ြက္ေနသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ယမုနာျမစ္႐ိုးတစ္ေလွ်ာက္တြင္ အေသာကေက်ာက္စာမ်ားကို ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိထားသည္။ ျမစ္ဖ်ားပိုင္းတြင္ (၁) Kalsiေက်ာက္စာႀကီး၊ ျမစ္လယ္ပိုင္းတြင္ (၂) Delhi-Topra ေက်ာက္စာတိုင္ႀကီး၊ (၃) Delhi-Meerut ေက်ာက္စာတုိုင္ႀကီး၊ (၄) Delhi-Bahapur ေက်ာက္စာငယ္၊ ျမစ္ဆံုးပိုင္းတြင္ (၅) Allahabad-Kosam ေက်ာက္စာတိုင္ႀကီး၊ (၆) Kosambiေက်ာက္စာတိုင္ငယ္ႏွင့္ (၇) Queenေက်ာက္စာတိုင္ငယ္တို႔ ႐ွိၾကသည္။ အိႏၵိယတြင္ ေနထိုင္စဥ္ကာလ ဆယ္စုႏွစ္ သံုးပံုႏွစ္ပံုအတြင္း သြားရင္းလာရင္းျဖင့္ ယမုနာျမစ္ဖ်ားမွ ျမစ္ဆံုးပိုင္းအထိ…
-
ကဏ္ဍကောစ
ပဗၺေတာ ဝနသေ႑ာ ဝလာဟေကာ ကိၪၥာပိ စေ႑ာ။ တထာပိ ပုပၹံ အစ႑ံ။ ေတာင္႐ိုင္း ေတာ႐ိုင္း တိမ္႐ိုင္း ဘာေတြ ဘယ္လို ႐ိုင္း႐ိုင္း… ပြင့္ပန္းေတြ ယဥ္ပါေစ…။
-
ဝန်ဆောင်
ဂေဏွယ်… မာ ဟေရယ်…။ ယူပါ…။ မသယ္ပါနဲ႔…။
-
ေနာက္ၾကည့္ျမစ္
နဒီ ပဗၺေတယ်ာ ဒူရဂၤမာ သီဃေသာတာ ဟာရဟာရိနီ သႏၵေတဝ ဝတၱေတဝ ဤသကမၸိ န နိဝတၱတိ။ ေတာင္ေပၚက ဆင္းလာတဲ့ ျမစ္ ခရီးေ၀း သြားတယ္။ ေရစီးလည္း သန္တယ္။ ေမွ်ာသမွ် သယ္တယ္။ မနားဘူး။ မရပ္ဘူး။ ေနာက္ျပန္ မလွည့္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ျပန္ၾကည့္ဖို႔ ႀကိဳးစားမိတယ္…။