ဇမ္ဗုဒီပါ, ယမုနာနှင့် အသောကခြေရာများ (၄)
ေသတဝရဝါရေဏာ.ယံ ဂဇတေမာ။
သုဝဏၰပဗၺေတ ရဇတပဗၺေတ စရိတြာ၊
ဇမၺဳဒီပံ ပဒကၡိဏံ ကတြာ၊
ဒကၡိဏပႆံ ဖာေလတြာ၊
ကုစၧႎ ပဝိ႒သဒိေသာ။
ဆင္ျဖဴေတာ္ျမတ္
ေ႐ႊေငြေရာင္လ်ံ ေတာင္ျမင့္မိုရ္၌ က်င္လည္
ဇမၺဳဒိပ္ကၽြန္းကို လကၤ်ာရစ္လွည့္လည္
လကၤ်ာနံပါးကို ဖြင့္လွစ္
ဝမ္းၾကာတိုက္သို႔ သက္ဆိုက္သကဲ့သုိပင္တည္း။
ယမုနာျမစ္သည္ Kata Pathar႐ြာေလးမွ ၁၀ကီလိုမီတာနီးပါး ဆက္၍ စီးဆင္းသြားသည့္အခါ Kalsi႐ြာကို ေရာက္သည္။ Kalsiသည္ Uttarkhanျပည္နယ္၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ Dehradunမွ ၅၀Kmခန္႔ ေဝးသည္။ ေတာင္႐ိုးေလးေပၚ႐ွိ ႐ြာေလးသည္ ၿမိဳ႕ႀကီးမ်ားကဲ့သို႔ ဆူညံပြက္ေလာ႐ိုက္မေနဘဲ ၿငိမ္သက္ေနသည္။ ထူးထူးေထြေထြ ႐ွာေနစရာမလို။ ႐ြာေစ်းလမ္းနံေဘးတြင္ အေသာကေက်ာက္စာလမ္းညႊန္ ဆိုင္းဘုတ္ေထာင္ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ လမ္းက်ဥ္းေလးအတိုင္း ဆင္းသြားရာ ေက်ာက္စာတိုက္ကို သပ္ရပ္သန္႔႐ွင္းေနေသာ ပန္းၿခံေလးအလယ္တြင္ ေတြ႕လိုက္ရသည္။ ေနရာေလးက ၿငိမ္းေအးသည္။
ေက်ာက္စာတိုက္ထဲတြင္ ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသနဌာနက တာဝန္ယူထိမ္းသိမ္းထားေသာ Kalsi Rock Edictဟု ေခၚၾကသည့္ ေက်ာက္စာႀကီး ႐ွိေနသည္။ Mr. Forrestက ၁၈၆၀တြင္ ႐ွာေဖြေတြ႕႐ွိခဲ့သည္။ ၁၉၁၂တြင္ ျပည္နယ္အစိုးရမွ ေက်ာက္စာတိုက္ေဆာက္လုပ္ေပးခဲ့သည္။ ေက်ာက္တုံးႀကီးသည္ အျမင့္ ၁၀ေပ အလ်ား ၁၀ေပ အနံ ၈ေပခန္႔႐ွိၿပီး အေ႐ွ႕ဘက္ျခမ္းႏွင့္ ဘယ္ဘက္ျခမ္းတို႔တြင္ ျဗဟၼဏီအကၡရာ၊ ပရာကရစ္ဘာသာျဖင့္ ေက်ာက္စာမ်ား ေရးထိုးထားသည္။ အမွတ္စဥ္ (၁)မွ (၁၄)အထိ ပါဝင္သည္ဟု အေသာကေက်ာက္စာ ပညာ႐ွင္မ်ားက ဆိုသည္။ (ေက်ာက္စာမူႏွင့္ ဘာသာျပန္မ်ား)
ေက်ာက္စာတိုက္ထဲသို႔ ဝင္ၾကည့္၍ မရ။ မ်က္ႏွာစာကိုမူ ဖြြင့္ထား၍ ေက်ာက္တံုးႀကီးကို ေကာင္းစြာ ျမင္ရသည္။ ေက်ာက္တံုးႀကီး ေ႐ွ႕တြင္ ရပ္လ်က္ ေက်ာက္စာမ်ားကို ဖတ္ဖို႔ရန္ စိတ္ကူး မရ။ ေက်ာက္တံုးႀကီးေ႐ွ႕သို႔ ေရာက္ျဖစ္သည့္အေနအထားကိုပဲ အရသာခံျဖစ္သည္။ အလြန္ ေကာင္းမြန္သည့္ မိတၱဴမ်ားႏွင့္ ဘာသာျပန္မ်ား ႐ွိေနၿပီးျဖစ္၍ ေအးေဆးစြာ စာအုပ္ဖြင့္ ဖတ္လွ်င္ ပိုအဆင္ေျပသည္။ ေက်ာက္တံုးႀကီး၏ ညာဘက္ျခမ္းတြင္ ဆင္႐ုပ္တစ္႐ုပ္ ေရးထြင္းထားၿပီး “ဂဇတမ”ဟု ေရးထားသည္ကိုမူ အလြယ္တကူ ျမင္ႏိုင္သည္။
ေရာက္တုန္းေရာက္ခိုက္မို႔ ေလးဘက္ေလးတန္ လွည့္ပတ္ၾကည့္သည္။ ဤေနရာသည္ ဟိမဝႏၲာေတာင္ေပၚမွ စီးဆင္းလာေသာ ယမုနာျမစ္ ေျမျပန္႔ပိုင္းသို႔ သက္ဝင္ရာျဖစ္၍ ယမုနာဒြါရဟုဆိုႏိုင္သည္။ ယမုနာျမစ္အစျဖစ္သည့္ Yamunotriသို႔ သြားေရာက္လည္ပတ္ရာ လမ္းေၾကာင္းတြင္ ခရီးတစ္ေထာက္ ရပ္နားရာလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္။ ဟိမဝႏၲာေတာင္ေျခ ဇမၺဳဒိပ္၏ အေနာက္ေျမာက္တံခါးဝတြင္ အေသာက၏ ဓမၼဝိဇယလမ္းစဥ္ကို ခန္႔ခန္႔ႀကီး ေႂကြးေၾကာ္ရာ ေနရာလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္။ ဤတံခါးမွွ ဝင္လာသူမ်ား တိုက္စည္တိုက္ေမာင္းသံကို တိုးတိတ္ေစ၍ ဓမၼေအာင္သံကိုသာ ၾကဴးရင့္ၾကဖို႔ရာ သတိေပးသည့္ ေနရာလည္းျဖစ္ႏိုင္သည္။
ေဆာင္းဦးမနက္ခင္း ေနျခည္ႏုႏုေအာက္တြင္ ယမုနာေတာင္ၾကားလြင္ျပင္သည္ ဝိုးတိုးဝါးတား လွေနသည္။ ေက်ာက္စာတိုက္ အေ႐ွ႕ဘက္ျခမ္း၌ လယ္ကြင္းမ်ား ႐ွိေနသည္။ ေကာက္ရိတ္ၿပီးခ်ိန္ ႐ြာသားမ်ား အလုပ္႐ႈပ္ေနၾကသည္။ ကေလးတစ္ေယာက္ ကြင္းထဲတြင္ ေဆာ့ေနသည္။ မ်ိဳးဆက္သစ္ေလးသည္ ေ႐ွးေဟာင္းေက်ာက္စာမ်ားကို စိတ္ဝင္တစား ႐ွိမည့္ပံုမေပၚ။ ေနာင္တစ္ခ်ိန္တြင္မူ အေသာက၏ ဓမၼျပန္တမ္းမ်ားကို သူသိလာေကာင္း သိလာႏိုင္သည္။ ေက်ာက္တံုးႀကီးကား ေစာင့္ေမွ်ာ္လ်က္ပင္။
ေက်ာက္စာမူ ၂ေစာင္ကို A. Cunninghamရဲ႕ Inscriptions of Asokaစာအုပ္မွ ရ႐ွိသည္။